تاریخچه پول

یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر در تبادل‌های مالی و حتی زندگی روزمره، استفاده از پول است. شاید برایتان جالب است که بدانید، ظهور پول در مراوده‌های روزمره و تجاری از کی و چگونه در زندگی مردم وارد شده است. در این مقاله، نگاهی کلی به تاریخچه پول داریم.

پول نوعی ابزار اعتباری برای تبادل کالا و خدمات است که به‌تدریج جایگزین تبادل کالا به کالا شده است.

در حقیقت، پول از ابتدا به شکل کاغذی امروز نبوده و شکل‌های متفاوتی را به خود گرفته است. به عبارت دیگر، در گذر زمان حکومت‌ها شروع به ایجاد شکل دیگری از پول کردند که دارای ارزش ذاتی است.

همچنین بخوانید: 4 اشتباه والدین در آموزش پول به کودکان از نگاه وارن بافت

در سال‌های بسیار دور انسان‌ها برای تداوم حیات، اقدام به شکار و تولید می‌کردند تا نیازهای شخصی خودرا پاسخ دهند.

گستردگی نیازهای بشر باعث شد تا بسیاری از انسان‌های آن زمان، نتوانند نیازهای خود را با زور و شکار به‌دست بیاورند.

در نتیجه به مبادله کالاهای تولیدی یا شکارهای خود پرداختند.

مبادله کالا به کالا و ایرادهای آن

قبل از پیدایش سکه و یا وسیله‌ای تحت عنوان پول، مردم برای تامین نیازهای روزمره‌ی خود به مبادله‌ی کالا به کالا روی می‌آوردند.

در بسیاری از مناطق، مبادله کالا به کمک یک کالای واسطه‌ای که مورد قبول طرفین بود، انجام می‌شد که با توجه به موقعیت جغرافیایی سرزمین‌ها مشخص می‌شد.

برای مثال، صدف در سرزمین‌های ساحلی به خصوص در سواحل اقیانوس هند، گندم در مراتع حاصل‌خیز، گوسفند و گاو در مراتع معتدل و کوهستانی به عنوان معیار استفاده می‌شدند که باز هم در این مورد دو ایراد اساسی وجود داشت.

به عبارت دیگر، از آنجاکه این کالاهای واسطه قابل تقسیم نبودند، مانع از از انجام معامله‌های کوچک می‌شد. همچنین به علت حجم زیاد و ارزش کم یا فسادپذیری، امکان ذخیره‌سازی برای استفاده در مصارف بعد وجود نداشت.

در دادوستدهای اولیه و معاوضه دو کالا با هم، بدون تعیین ارزش و معیاری برای سنجش صورت می‌گرفت که عدم تناسب جنس دریافتی و پرداختی را به‌همراه داشته است.

برای مثال، شخصی جهت خرید یک قرص نان، شکار یا دام خود را باید پرداخت می‌کرد که این به‌خودی‌خود از اصلی‌تربن مشکل‌ها در مسیر تبادل کالا به کالا بوده است. چرا که ارزش دو کالای مورد معامله، با هم بسیار تفاوت داشت.

علاوه‌بر مشکل‌های بسیار، این روند در تمامی کشورها تا مدت طولانی ادامه داشت و به سرعت جای خود را در بین مردم پیدا کرد.

همانطور که پیشتر اشاره شد، در این نوع مبادله معیاری برای سنجش ارزش کالا وجود نداشت و در نتیجه، بشر به‌دنبال راهی برای معامله عادلانه بین طرفین بوده است.

تا علاوه بر تناسب، سادگی معامله را نیز به‌همراه داشته باشد تا اینکه به تدریج، بحث مبادله غیر مستقیم کالا به کالا با توجه به ارزش هر جنس به وجود آمد.

همین موضوع، مبنایی بر پیداش پول شد.

پیدایش پول فلزی

با توسعه تجارت و تولید کالاهای گوناگون، فلزهایی نظیر طلا، نقره، مس و آهن که ارزش نسبی قابل قبولی در میان عامه مردم داشتند، به عنوان معیاری برای تبادل‌ کالا در میان مردم در نظر گرفته شدند.

به عبارت دیگر از بین فلزها، طلا و نقره که وجه تمایز بیشتری نسبت به فلزهای دیگر داشتند، به عنوان پول مورد استفاده قرار گرفتند.

در ارتباط با مشکلاتی که به دنبال مبادله‌ی کالا به کالا به وجود آمده بود، حاکمان مملکت راه‌حل‌های متفاوتی را ارایه دادند.

در ابتدا برای رونق بخشیدن به تجارت و داد و ستدها، به تدریج طلا و نقره‌ را به شکل سکه ضرب کردند و سپس آن‌ها را با نام و نشان خود و در قلمرو حکومت خود رواج دادند.

به عبارتی هر کشور در آن زمان، سکه‌ی طراحی شده‌ی مخصوص به خودش را داشت و آن را مشخصه‌ی فرمانروایی خود اعلام می‌کرد.

با اکتشاف‌های اخیر، مشخص شده است که تاریخ ضرب سکه جهت استفاده در داد و ستد، به پنج هزار سال قبل باز می‌گردد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید اولین سکه‌ای که در ایران ضرب شد، به دوره حکومت داریوش برمی‌گردد که نامش «دریک» بود.

بخش بزرگی از تاریخچه پول به سکه‌های فلزی اختصاص دارد که هزاران سال به عنوان پول رایج، مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

در حقیقت طلا و نقره انقلابی را در تبادل‌های روزمره مردم آن زمان ایجاد کردند.

سکه‌های ساخته شده از طلا و نقره، بسیار مورد توجه مردم قرار گرفته بودند؛ زیرا مردم می‌دانستند که این فلزها کمیاب هستند و در مجاورت هوا وزن آن تغییری پیدا نمی‌کند.

مهم‌تر از همه، امکان ذخیره‌ی آن به عنوان سرمایه نیز وجود داشت.

صدور حواله به جای سکه

با گذشت زمان، پول فلزی جای خود را درمیان تبادل‌های تجاری روزانه مردم یا حتی تجارت بین کشورها باز کرد و زمینه پیدایش حرفه‌ی صرافی را به‌وجود آورد.

وظیفه‌ی صراف‌ها، واسطه‌‍‌گری بین تجار داخلی و خارجی کشورها بود.

در واقع توسعه صادرات و واردات و همچنین پیدایش پول کاغذی در کشورها مرهون گسترش فعالیت صراف‌ها بوده است.

داستان از این قرار بود که صراف‌ها به ازای مسکوکاتی که از مشتریان خود دریافت می‌کردند، رسیدی را به اعتبار خود به مشتریان تحویل می‌دادند.

نگهداری و حمل و نقل سکه‌ها توسط بازرگانان و تاجران، سختی و خطرهای بسیار زیادی را با خود به همراه داشت. به عنوان مثال، بسیاری از تجاری که با کشورهای عربی مشغول تجارت بوده‌اند، مورد هجوم راهزنان قرار می‌گرفتند. در نتیجه بخش زیادی از سرمایه‌شان از بین می‌رفت.

نحوه فعالیت صراف‌ها بدین صورت بود که به ازای سکه‌های دریافتی از مشتری‌ها، رسیدی به‌عنوان برگ اعتبار به آن‌ها تحویل می‌دادند.

این رسیدها به‌صورت دست‌به‌دست در میان مردم تبادل می‌شد که در عمل، نوعی واسطه‌گری مسکوکات بوده است.

همین رویه بود که باعث شد تولید پول کاغذی یا اصطلاحا اسکناس، پایه‌گذاری شود. همچنین در بدو خلق پول کاغذی، رابطه مستقیمی بین ارزش اسکناس‌ها و طلا و نقره برقرار شد.

پیدایش پول کاغذی

با فراگیری صدور حواله، وظیفه صدور سند از صراف‌ها به عهده حکومت مرکزی و همچنین حواله‌ی کاغذی با تغییر اسم و شکل، به پول کاغذی تبدیل شد. البته این شکل از پول، خود نیز به صور متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

جایگزینی پول کاغذی به جای سکه، زمان زیادی به طول انجامید. به عنوان مثال، چینی‌ها به دلیل کمبود طلا و فلزات در اواسط قرن دهم میلادی چیزی شبیه به اسکناس ابداع کردند و نام آن را “چاو” گذاشتند، که در دیگر نقاط جهان آن را بی‌ارزش می شمردند.

این یک نمونه از مشکلاتی است که مردم در زمان رواج پول کاغذی، با آن دست و پنجه نرم می‌کردند.

جالب این است که بدانید بعد از چین، اروپا دومین منطقه‌ای بود که از  پول کاغذی برای مبادلات تجاری خود استفاده کرد و سپس سایر کشورها به استفاده از پول کاغذی روی آوردند و این پول جدید به عنوان معیاری برای مبادلات اقتصادی و تجاری تبدیل شد و کم‌کم در سرتاسر جهان گسترش یافت.